NSA w wyroku z dnia 28.10.2016 r., (sygn. I OSK 603/15)  oddalił skargę kasacyjną od wyroku WSA w Poznaniu z dnia 5.11.2014 r. (sygn. II SA/Po 765/14).

W sprawie poruszone zostało kilka istotnych wątków, również ten – czy spółka energetyczna jest podmiotem zobowiązanym do stosowania ustawy o dostępie do informacji publicznej. NSA stwierdził wyraźnie: ,,Jak wynika z odpisu aktualnego z rejestru przedsiębiorców (nr KRS […]) E. Sp. z o.o. jest podmiotem którego jedynym udziałowcem jest Spółka Akcyjna E. (nr KRS […]). Jednocześnie jak wynika z informacji zamieszczonej na stronie internetowej Spółki Akcyjnej E.Skarb Państwa posiada 51,5 % udziału w kapitale zakładowym tej Spółki. E. Sp. z o.o. z siedzibą w P. jest zatem spółką prawa handlowego, której jedynym akcjonariuszem jest inna Spółka, w której Skarb Państwa posiada 51,5 % akcji. Powyższe oznacza, że Skarb Państwa dysponuje pośrednio ilością akcji E. Sp. z o.o. przekraczającą wartość graniczną przesądzającą o posiadaniu pozycji dominującej wynoszącą – zgodnie z art. 4 pkt 10 ustawy z 16 lutego 2007 r. o ochronie konkurencji i konsumentów – 40%. Ponadto, kwestia statusu prawnego przedsiębiorstwa energetycznego w kontekście ustaleń, czy przedsiębiorstwo takie jest podmiotem obowiązanym do udzielania informacji publicznej była badana w orzecznictwie sądowoadministracyjnym. Z treści art. 4 ust. 1 u.d.i.p. wynika, że obowiązek udostępnienia informacji publicznej nałożony został na “władze publiczne oraz inne podmioty wykonujące zadania publiczne”. Sąd podzielił w całości pogląd wyrażony w wyroku NSA z 18 sierpnia 2010 r., I OSK 851/10 (LEX nr 737513), że termin “zadania publiczne” jest pojęciem szerszym od terminu “zadań władzy publicznej” (art. 61 Konstytucji RP). Pojęcia te różnią się przede wszystkim zakresem podmiotowym, bowiem zadania władzy publicznej mogą być realizowane przez organy tej władzy lub podmioty, którym zadania te zostały powierzone w oparciu o konkretne i wyrażone unormowania ustawowe. Pojęcie “zadanie publiczne” użyte w art. 4 u.d.i.p. zamiast pojęcia “zadanie władzy publicznej” użytego w art. 61 Konstytucji RP ignoruje element podmiotowy i oznacza, że zadania publiczne mogą być wykonywane przez różne podmioty niebędące organami władzy i bez konieczności przekazywania tych zadań. Tak rozumiane “zadanie publiczne” cechuje powszechność i użyteczność dla ogółu, a także sprzyjanie osiąganiu celów określonych w Konstytucji lub ustawie. Wykonywanie zadań publicznych zawsze wiąże się z realizacją podstawowych publicznych praw podmiotowych obywateli. Obowiązki operatora systemu dystrybucyjnego wymienia art. 9c ust. 3 Prawa energetycznego i z pewnością działalność przedsiębiorstwa energetycznego w tym zakresie dotyczy spraw publicznych w rozumieniu art. 4 u.d.i.p. Podsumowując nie budzi wątpliwości, że przedsiębiorstwo E. Sp. z o.o. jest podmiotem objętym ustawą o dostępie do informacji publicznej”. 

JednocześnieNSA poczynił bardzo ważne rozważania odnośnie pojęcia tajemnicy przedsiębiorcy: ,,Podmiot zobowiązany dokonał zatem błędnej wykładni prawa materialnego przez przyjęcie, iż samo podjęcie przez E.Spółkę z o.o. w P. kroków mających na celu zachowanie poufności informacji, poprzez umieszczenie ich w wykazie informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa, było wystarczające dla uznania, że dane informacje faktycznie stanowiły tajemnicę przedsiębiorstwa. Zastrzeżenie informacji jako tajemnicy przedsiębiorstwa może być skuteczne dopiero wtedy, gdy podmiot zobowiązany do ujawnienia informacji, po przeprowadzeniu stosownego badania, pozytywnie przesądzi, że zastrzeżone informacje mają charakter tajemnicy przedsiębiorstwa, przy czym jeżeli w wyniku weryfikacji okaże się, że zastrzeżona informacja nie stanowi faktycznej tajemnicy przedsiębiorstwa, to zadeklarowane zastrzeżenie musi zostać uznane za bezskuteczne. Nie sposób (…)  podzielić poglądu wyrażonego w odpowiedzi na skargę jakoby o szczególnej wartości dla przedsiębiorcy określonych informacji świadczy wystarczająco to, że przedsiębiorca podjął decyzję o ich szczególnej ochronie i podjął działania zmierzające do wyeliminowania możliwości ich dotarcia do osób trzecich w normalnym toku zdarzeń, bez konieczności podejmowania szczególnych starań. Przyjęcie takiego stanowiska za uprawnione czyniłoby bowiem fikcyjnym konstytucyjnie chronione prawo obywatela do uzyskania informacji publicznej, albowiem dla pozbawienia go dostępu do szerokiego katalogu informacji wystarczającym byłoby formalne i niepodlegające jakiejkolwiek kontroli zadeklarowanie przez przedsiębiorcę, iż określone informacje stanowią tajemnice przedsiębiorstwa. Niebezpieczeństwo to jest szczególnie wyraźnie widoczne właśnie w realiach niniejszej, gdyż “Wykaz informacji stanowiących tajemnicę przedsiębiorstwa w E. Sp. z o.o.”, na który powołuje się podmiot zobowiązany zakres rzekomej tajemnicy przedsiębiorcy zakreślił ekstremalnie szeroko, obejmując nią praktycznie wszystkie informacje, których udostępnienia mógłby domagać się obywatel, w tym także treść wydanych przez organy administracji publicznej decyzji”. 

Komentarz dr Piotr Sitniewski: 30 października 2016 r. pisałem na stronie www.jawnosc.pl o dodatkowym aspektu spraw dotyczących styku tajemnicy przedsiębiorcy i przedsiębiorstwa. (link). WSA w Warszawie w wyroku z dnia 6 listopada 2014 r. (sygn. II SA/Wa 1108/14), utrzymany  w mocy wyrokiem NSA z dnia 18 sierpnia 2016 r. (sygn. I OSK 387/15) poczynił bardzo istotne rozważania. W wyroku NSA czytamy: ,,tajemnicę przedsiębiorstwa stanowią nieujawnione do wiadomości publicznej informacje techniczne, technologiczne, organizacyjne przedsiębiorstwa lub inne informacje posiadające wartość gospodarczą, co do których przedsiębiorca podjął niezbędne działania w celu zachowania ich poufności. Tajemnicę przedsiębiorcy wyprowadza się z tajemnicy przedsiębiorstwa. Stanowią ją informacje znane jedynie określonemu kręgowi osób i związane z prowadzoną przez przedsiębiorcę działalnością, wobec których podjął on wystarczające środki ochrony w celu zachowania ich poufności. Tajemnica przedsiębiorcy jest oceniana przez Sąd w sposób obiektywny, oderwany od woli danego przedsiębiorcy, a ze względu na konstytucyjną rangę prawa do informacji publicznej, nie każda tajemnica przedsiębiorcy będzie uzasadniać odmowę jej udostępnienia. Znaczenie danej tajemnicy musi być bowiem proporcjonalnie większe, niż racje przemawiające za udostępnieniem informacji publicznej, z podanych względów szczególnego znaczenia nabiera wyczerpujące uzasadnienie decyzji odmownej, realizujące dyspozycję art. 8 i art. 11 k.p.a.”.

Jest to kolejna kwestia, która wymaga jasnego uregulowania przez ustawodawcę, przy dokonaniu nowelizacji ustawy o dostępie do informacji publicznej.