Pytać może każdy – NSA pozbawia wątpliwości.

NSA w wyroku z dnia 18.11.2016 r. (sygn. I OSK 1746/16),,Niezasadny jest również zarzut naruszenia przepisu art. 61 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 2 ust. 1 u.d.p. poprzez przyjęcie, że przepisy te wyposażają w prawo dostępu do informacji publicznej również stowarzyszenia, a nie wyłącznie osoby fizyczne. Z cytowanego wyżej przepisu art. 61 ust. 1 Konstytucji RP wynika, że prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje obywatelowi. Z kolei art. 2 ust. 1 u.d.p. stanowi, że prawo dostępu do informacji publicznej przysługuje, z zastrzeżeniem art. 5 u.d.p., każdemu. W ocenie NSA powyższe regulacje należy interpretować w kontekście specyfiki prawa do informacji publicznej, które charakteryzuje relację, jaka nawiązuje się pomiędzy członkiem wspólnoty publicznoprawnej domagającym się informacji publicznej a dysponentem tej informacji. Wskazywane wyżej wartości leżące u podstaw prawa podmiotowego do informacji publicznej uzasadniają tezę, że skoro informacja publiczna ma stanowić gwarancję jawności życia publicznego, to nie ma uzasadnionych podstaw do zawężania katalogu podmiotów uprawnionych do jej uzyskania. W tym kontekście należy wykładać wskazane wyżej regulacje prawne.

Normę wskazującą na podmiot publicznego prawa podmiotowego dostępu do informacji publicznej zakodowaną w wiążących organy władzy publicznej przepisach art. 61 ust. 1 Konstytucji RP oraz art. 2 ust. 1 u.d.p. w sytuacji, gdy konstytucyjność tego ostatniego przepisu nie została w polskim porządku prawnym zakwestionowana, należy zatem odczytywać w ten sposób, że podmiotem mogącym domagać się udostępnienia informacji publicznej jest podmiot legitymowany do tego ustawowo, tj. “każdy”, zawężenie tego katalogu do obywateli dotyczyć może natomiast legitymacji do składania skargi konstytucyjnej. Postanowieniem z dnia 2 grudnia 2015 r., sygn. akt SK 36/14 (OTK-A 2015/11/198), Trybunał Konstytucyjny umorzył postępowanie ze skargi konstytucyjnej złożonej przez S.S.A.iP.KMISH UW P.w W. uznając, że stowarzyszenie nie jest podmiotem konstytucyjnego prawa do informacji publicznej, o którym mowa w art. 61 ust. 1 Konstytucji RP, a w konsekwencji nie może wnieść skargi konstytucyjnej w tym przedmiocie. Niezależnie od zakresu związania stanowiskiem zawartym w uzasadnieniu postanowienia TK, zauważyć można, że przepis art. 2 ust. 1 ustawy o dostępie do informacji publicznej nie został zakwestionowany, a nawet wyrażając powyższe stanowisko TK wskazał, że “obowiązująca Konstytucja ustanawia wśród praw podmiotowych takie, które mogą być egzekwowane w toku kontroli konstytucyjności ustaw jedynie w postępowaniu zainicjowanym przez obywateli” i podnosił, że “nie oznacza to, że ustawodawca nie może rozszerzyć zakresu podmiotowego tego prawa na wszystkie zainteresowane podmioty”. Skargi na bezczynność w udostępnieniu informacji publicznej, a także żądania udostępnienia takiej informacji nie można utożsamiać ze skargą konstytucyjną. Warto podkreślić, że stanowisko, według którego prawo do informacji publicznej przysługuje każdemu, a nie tylko obywatelom, zostało wyrażone w wyroku Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2015 r., II PO 2/15, LEX nr 1996831. Również w literaturze przedmiotu oraz orzecznictwie sądów administracyjnych przyjęto pogląd, że na podstawie art. 2 ust. 1 u.d.p. pojęcie “każdy” oznacza zarówno osoby fizyczne i prawne, jak i jednostki organizacyjne niemające osobowości prawnej, np. organizacje społeczne (wyrok NSA z 18 lutego 2016 r., I OSK 2259/14; glosa M. Jaśkowskiej do postanowienia WSA w Warszawie z 18 lutego 2010 r., II SAB/Wa 197/09, OSP 2011/9/94; wyrok NSA z dnia 6 września 2016 r., I OSK 1172/16; wyrok NSA z dnia 16 grudnia 2009 r., I OSK 1002/09 i I OSK 1003/09)“.