NSA w wyroku z dnia 3.10.2017 r. (I OSK 3313/15) kontrolował proces realizacji prawa do informacji, oddalając skargę kasacyjną od wyroku WSA w Warszawie (II SAB/Wa 592/15) – proces w ramach którego Wnioskodawca wystąpił do O.R.A. o udostępnienie kopii sprawozdania komisji rewizyjnej.

O.R.A. argumentowała w swoich skargach m.in., że ,,

że skarga jest dotknięta wadami formalnymi: nie zawiera oznaczenia miejsca zamieszkania skarżącego (art. 46 ust. 2 p.p.s.a.); adres [..], jest miejscem wykonywania zawodu skarżącego; dołączone do skargi załączniki: kopie korespondencji e-mailowej i protokołu posiedzenia Okręgowej Rady Adwokackiej nie są uwierzytelnione (art. 47 ust. 1 i 2 p.p.s.a.).

Ponadto ORA stwierdziła, że wyłącznie Naczelna Rada Adwokacka, izby adwokackie i zespoły adwokackie mają osobowość prawną. W związku z powyższym, zdaniem ORA w Warszawie, okręgowe rady adwokackie nie posiadają zdolności sądowej (będące organami izb adwokackich), a tym samym Okręgowa Rada Adwokacka w Warszawie nie może występować w niniejszym postępowaniu sądowoadministracyjnym jako strona, tym samym skarga na bezczynność Okręgowej Rady Adwokackiej jest niedopuszczalna z uwagi na brak zdolności sądowej”.

NSA stwierdził m.in.: ,,Stanowisko, według którego okręgowe rady adwokackie nie mają zdolności sądowej w postępowaniu sądowoadministracyjnym w sprawach dostępu do informacji publicznej jest błędne. Sąd I instancji prawidłowo w pierwszej kolejności odniósł się do kwestii zdolności sądowej okręgowych rad adwokackich i stanowisko, które zaprezentował jest prawidłowe.

Kwestię zdolności sądowej w postępowaniu sądowoadministracyjnym zasadniczo reguluje art 25 § 1-4 Prawo-o-postępowaniu-przed-sądami-administracyjnymi . Przepis ten stanowi, że zdolność występowania przed sądem administracyjnym jako strona (zdolność sądową) mają: osoba fizyczna i osoba prawna, organ administracji publicznej, państwowe i samorządowe jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej oraz organizacje społeczne nieposiadające osobowości prawnej, a także inne jednostki organizacyjne nieposiadające osobowości prawnej, jeżeli przepisy prawa dopuszczają możliwość nałożenia na te jednostki obowiązków lub przyznania uprawnień lub skierowania do nich nakazów i zakazów, a także stwierdzenia albo uznania uprawnienia lub obowiązku wynikających z przepisów prawa. Zdolność sądową mają ponadto organizacje społeczne, choćby nie posiadały osobowości prawnej, w zakresie ich statutowej działalności w sprawach dotyczących interesów prawnych innych osób.

Przepis art. 25 § 1-4 p.p.s.a. określając katalog podmiotów mających zdolność występowania przed sądem administracyjnym jako strona i wymieniając w tym katalogu “organ administracji publicznej” nie odnosi się do szerszego pojęcia “organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekle prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi”, a który to organ jest – zgodnie z art. 32 p.p.s.a. – stroną w postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej obok skarżącego i ewentualnych uczestników postępowania (art. 12 p.p.s.a.). Oznacza to, że art. 25 § 1-4 p.p.s.a. dotyczy adresatów działań organów “których działanie, bezczynność lub przewlekle prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi”, a nie tych organów. Chociaż organy administracji publicznej zasadniczo nie występują w postępowaniu sądowoadministracyjnym w roli skarżących, to wyjątkowo, w sytuacjach wyraźnie wskazanych w przepisach szczególnych ustawodawca przypisuje im zdolność do występowania w postępowaniu sądowoadministracyjnym jako skarżącym (zob. np. art. 93 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 1990 r. o samorządzie gminnym, z którego wynika, że podmiotem, który może wnieść skargę do sądu administracyjnego na uchwałę lub zarządzenie organu gminy, jest organ nadzoru nad jednostką samorządu terytorialnego, a nie Skarb Państwa (osoba prawna) reprezentowany przez ten organ). Zdolność organu, którego działanie, bezczynność lub przewlekle prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi do występowania przed sądem administracyjnym jako strona wynika z art. 32 p.p.s.a. Jak podkreślił NSA w wyroku z dnia 17.5.2013 r.( II OSK 2878/12 ) “z art. 32 p.p.s.a. wprost wynika, że w postępowaniu w sprawie sądowoadministracyjnej stroną jest organ, którego działanie, bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania jest przedmiotem skargi. Skoro organ jest stroną, to ma zdolność sądową“. Również w doktrynie podkreśla się, że zdolność sądową podmiotu skarżonego (organu w szerokim rozumieniu, innymi słowy: przeciwnika skarżącego) w postępowaniu przed tym organem ma samodzielne źródło w art. 32 p.p.s.a. (zob.: B. Adamiak, O podmiotowości organów administracji publicznej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, Państwo i Prawo z 2006 r., nr 11, s. 52-53; M. Romańska, Glosa do uchwały NSA z dnia 13.11.2012 r. ( I OPS 3/12 ), Orzecznictwo Sądów Polskich z 2014 r., nr 3, s. 28 i n.), a zatem każdy podmiot, przeciwko którego aktowi, czynności, bezczynności, przewlekłości podlegających kontroli sądowoadministracyjnej sformułowana jest skarga, z tego faktu uzyskuje przymiot zdolności sądowej w postępowaniu sądowoadministracyjnym, przyjmując w świetle ustawy status skarżonego “organu” (por. postanowienie NSA z dnia 24.4.2015 r. I OSK 753/15)”.

Podsumowując, NSA stwierdził: ,, (…) okręgowa rada adwokacka jest organem samorządu zawodowego adwokatów, a skoro organy tego samorządu są zobowiązane do udostępniania informacji publicznej, to wskazane wyżej przepisy stanowią źródło prawne zdolności sądowej okręgowej rady adwokackiej w sprawach z zakresu dostępu do informacji publicznej jako podmiotu, którego działanie lub bezczynność może być przedmiotem skargi w postępowaniu sądowoadministracyjnym. Stanowisko to jest ugruntowane w orzecznictwie Naczelnego Sądu Administracyjnego (por. postanowienie NSA z dnia 25.4.2015 r. I OSK 753/15 oraz wyroki NSA: z dnia 11.5.2017 I OSK 2765/16; z dnia 26.4.2017 r. I OSK 2671/16; z dnia 17.11.2016 r. I OSK 513/16; z dnia 17.11.2016 r. I OSK 514/16; z dnia 17.11.2016 r. I OSK 515/16; z dnia 30.6.2016 r. I OSK 4/16; z dnia 11.5.2016 r. I OSK 2765/16; z dnia 12.4.2016 r. I OSK 2986/15; z dnia 10.2.2016 r. I OSK 2372/14).