WSA w Łodzi w wyroku z dnia 16.5.2019 r. (II SAB/Łd 7/19) w procesie kontroli realizacji prawa do informacji publicznej, stwierdził, że w tej konkretnej sprawie adresat wniosku jakim był ordynariusz miejsca, czyli właściwy miejscowo Arcybiskup, nie jest podmiotem obowiązanym.  Na dzień 10.6.2019 r. wyrok nie jest prawomocny. 

TREŚĆ WNIOSKU 

Wnioskodawca zwrócił się w trybie u.d.i.p. do Arcybiskupa Łódzkiego o udostępnienie następujących informacji:

• dokumentów przedstawiających koszty utrzymania cmentarza prowadzonego w B. przez Archidiecezję;
• dokumentów przedstawiających wpływy związane z funkcjonowaniem cmentarza (z uwzględnieniem opłat za prawo do grobu, za ustawienie nagrobka i innych opłat);
•  bilansu finansowego cmentarza.

WYROK WSA

W wyroku czytamy m.in.:

1. ,,Aby skutecznie zarzucić organowi bezczynność należy zatem wykazać, że mimo istnienia obowiązku udzielenia informacji był on zobowiązany do jej udzielenia oraz, że przedmiot wniosku mieści się w granicach pojęcia informacji publicznej, o której mowa w art. 1 ust. 1 u.d.i.p. W ocenie sądu w rozpoznawanej sprawie żądanie strony skarżącej zostało skierowane do niewłaściwego adresata, któremu nie można skutecznie zarzucić mu bezczynności”
2. ,, zwrócić uwagę, że adresatem wniosku o udostępnienie informacji publicznej (…) była Archidiecezja tymczasem w skardze zarzucono bezczynność Arcybiskupowi Archidiecezji […]. Wypada w tym miejscu zauważyć, że w myśl art. 7 ust. 1 punkt 2 ustawy z dnia 17 maja 1989 r. o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej osobą prawną Kościoła jest archidiecezja, zaś zgodnie z art. 7 ust. 3 punkt 2 organem tej osoby prawnej jest arcybiskup archidiecezjalny lub administrator diecezji”
3. ,,Jeśli więc przyjąć, że organem zobowiązanym do udzielenia informacji publicznej jest w rozpoznawanej sprawie Arcybiskup Archidiecezji […] to nie można przypisać mu bezczynności, gdyż nie był on adresatem wniosku, a co za tym idzie nie mógł popaść w stan bezczynności, o którym mowa w art. 149 § 1 ustawy z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (tekst jednolity Dz. U. z 2018 r., poz. 1302) – zwanej dalej: “p.p.s.a.”.
4. ,,Przyznanie parafii osobowości prawnej niesie z sobą określone skutki. Parafia stanowi jednostkę organizacyjną Kościoła Katolickiego. W art. 7 ust. 1 omawianej ustawy ustawodawca uregulował osobowość prawną kościelnych jednostek terytorialnych. Chodzi zatem o takie kościelne osoby prawne, których istnienie wiąże się z określonym terytorium. Tak więc na mocy art. 7 ust. 1 ww. ustawy osobowość prawną z mocy samego prawa uzyskuje każda parafia, każda diecezja, metropolita, archidiecezja i administratura apostolska. Zestawienie obu cytowanych przepisów to jest art. 7 ust. 1 punkt 5 i art. 45 ust. 1 ustawy o stosunku Państwa do Kościoła Katolickiego w Rzeczypospolitej Polskiej wskazuje jednoznacznie, że prowadzenie cmentarzy leży w wyłącznej gestii wyodrębnionej na zasadzie terytorialności samodzielnej kościelnej osobie prawnej, a mianowicie parafii. Nie ma zatem żadnych wątpliwości, że podmiotem prowadzącym cmentarz położony na określonym terytorium jest utworzona zgodnie z prawem kanonicznym i posiadająca osobowość prawną w świetle prawa polskiego parafia”.
5. ,,Ponadto z treści cytowanego wniosku o udzielenie informacji publicznej nie wynika, który cmentarz w B. jest przedmiotem pytania. Ta okoliczność została ujawniona częściowo dopiero w skardze do sądu administracyjnego, w której stwierdzono, że chodzi o cmentarz położony na nieruchomości będącej przedmiotem uchwały Rady Miejskiej w B. z […], nr […], w sprawie wyrażenia zgody na przekazanie w dzierżawę w trybie bezprzetargowym na okres 10 lat na rzecz Archidiecezji […] nieruchomości pod cmentarz. Okoliczność, że cytowana uchwała dotyczy wyrażenia zgody na przekazanie w dzierżawę nieruchomości na rzecz Archidiecezji […] nie oznacza jednak, że wymieniona osoba prawna Kościoła prowadzi cmentarz, o którym mowa we wniosku. Jak się wydaje pomocną dla ustalenia osoby prowadzącej cmentarz mogą być umowa zawarta w wykonaniu cytowanej uchwały Rady Miejskiej w B. z […]. Jednak umowa taka stanowiąca cywilnoprawną podstawę użytkowania nieruchomości nie została przywołana przez stronę skarżącą w toku postępowania w rozpoznawanej sprawie. Poza tym, jak wyżej wskazano, sprecyzowanie przedmiotu wniosku i powołanie się na treść cytowanej uchwały Rady Miejskiej z […] nastąpiło dopiero w skardze. Nie sposób więc zarzucać organowi bezczynności w udzieleniu informacji publicznej, skoro jej przedmiot nie był dostatecznie sprecyzowany we wniosku.

KOMENTARZ DR PIOTR SITNIEWSKI 

Sprawa jest o tyle ciekawa, że rzadko w sądach administracyjnych rozważana jest kwestia podmiotowości Kościołów i związków wyznanionych , oraz ich wlaściwych osób prawnych, jako podmiotów obowiązanych do stosownaia u.d.i.p. w rozumieniu art. 4 u.d.i.p. Z tego tylko tytułu jest to sytuacja ciekawa. Sam natomiast stan faktyczny jest według mnie oczywisty, a przegrana wnioskodawcy w WSA wynika z niewłaściwie złożonego wniosku – zły adresat. Sprawa jest mi osobiście również o tyle bliska, że jestem autorem pracy mgr z 1998 r. pod tytułem ,,Opodatkowanie osób duchownych i kościelnych osób prawnych” (patrz – Informacja dla Biura ekspertyz i Analiz Sejmowych z 2002, autorstwa Leonard Etel i Piotr Sitniewski).

Krótki komentarz ograniczę do trzech tez:

1. oczywistym jest, że podmiotem obowiązanym do stosowania u.d.i.p. może być każdy podmiot, bez względu na jego status formalnoprawny, również kościelne osoby prawne, parafie, zakony, zwiąkzki wyznaniowe itd. Przykłady takie można mnożyć w obszarze oświaty i szkolnictwa wyższego.
2. Skoro parafia (jakiegokolwiek Kościoła) realizuje zadanie publiczne gminy w postaci prowadzenia cmentarza, nie ulega  wątpliwości, że parafia jako osoba prawna staje się wtedy podmiotem obowiązanym do stosowania u.d.i.p. Moim zdaniem ma to jednak miejsce wyłącznie w sytuacji: jeżeli na terenie gminy nie funkcjonuje cmentarz komunalny, a cmentarz parafialny przejmuje funkcję tegoż. Dlatego zgodnie z art. 8 ust. 2 u stawy o cmentarzach i o chowaniu zmarłych, w miejscach, w których nie ma cmentarzy komunalnych zarząd cmentarza wyznaniowego jest obowiązany umożliwić pochowanie na tym cmentarzu, bez jakiejkolwiek dyskryminacji, osób zmarłych innego wyznania lub niewierzących. Natomiast jednym z zadań własnych gminy jest prowadzenie cmentarzy – art. 7 ust. 1 pkt 13 ustawy o samorządzie gminnym (Dz. U. z 2018 r., poz. 994). Stąd też w tej sytuacji parafie nie archidiecezja stają się podmiotami obowiązanymi do stosowania u.d.i.p. 
3. Właściwym adresatem wniosku nie może być Arcybiskup, lecz powinien nim być proboszcz wlaściwje parafii jako osoba reprezentująca osobę prawną jaką jest parafia. I co ważne – nie wymieniony z imienia nazwiska, ale funkcjonalnie jako proboszcz danej parafii. Gdyż to kto w danym momencie pełni funkcję proboszcza nie ma żadnego znaczenia dla uznania, że parafia jest podmiotem obowiązanym. Sytuacja analogiczna jak w administracji samorządowej: podmiotem jest gmina X, a to, że wójt tejże gminy nie żyje, i trwa proces wyłaniania kandydatów i w następstwie tego wybory, nieoznacza, że gmina przestaje być podmiotem obowiązanym do stosowania u.d.i.p.

Podsumowując, przy właściwie złożonym pytaniu, jawi się bardzo ciekawy dalszy obszar do analizy. Kilka lużnych myśli dla rozważań: 

• czy parafia prowadząc jedyny cmentarz na terenie gminy, może powoływać się na tajemnicę przedsiębiorcy w rozumieniu art. 5 ust. 2 u.d.i.p.? 
• Czy proboszcz jest osobą pełniącą funkcje publiczne w rozumieniu art. 5  ust. 1u.d.i.p.? 
• czy każdy ma dostęp do informacji na temat wysokości opłat/datków/darowizn …. itd.