WSA w Kielcach w wyroku z dnia 15.4.2019 r. (II SAB/Ke 10/19) kontrolował proces realizacji prawa do informacji, i stwierdził bezczynnośc i zobowiązał do podjęcia czynności.

STAN FAKTYCZNY 

Wnioskodawca zwrócił się do Prokuratory Rejonowej  między innymi o udostępnienie jej, jako podatnikowi zainteresowanemu finansami publicznymi, z których zasilane są między innymi miejsko-gminne ośrodki pomocy społecznej, odpisu treści postanowienia z 20 listopada 2018 r. o umorzeniu postępowania wraz z uzasadnieniem, zatwierdzonego przez prokuratora. Żądana informacja miała przedmiotowo i podmiotowo charakter publiczny, ponieważ dotyczyła funkcjonowania organów (podmiotów wykonujących zadania publiczne) i załatwienia sprawy mającej za przedmiot dobro podlegające publicznej ochronie.

REAKCJA PODMIOTU OBOWIĄZANEGO –  ADRESATA WNIOSKU

Zdaniem adresata wniosku udostępnienie postanowienia o umorzeniu postępowania przygotowawczego reguluje art. 156 § 1 k.p.k. Przepis ten ma charakter szczególny w stosunku do ustawy o dostępie do informacji publicznej i wyłącza jej stosowanie w rozpoznawanej sprawie. Prokurator powołał się przy tym na pogląd wyrażony przez NSA w uchwale z 9 grudnia 2013 r., I OPS 7/13, w której sąd ten stwierdził, że art. 156 § 1 kpk dotyczy akt i znajdujących się w nich dokumentów zarówno toczącego się, jak i zakończonego postępowania. Udostępnienie jakichkolwiek dokumentów z akt wskazanego we wniosku postępowania karnego prowadziłoby do obejścia art. 156 § 1 kpk.

WSA w Kielcach w swoim wyroku z dnia 15.4.2019 r. (II SAB/Ke 10/19) niezwykle klarownie ustsunkowałs ię do zagadnienia styku prawa do informacji oraz prawa wglądu w akta jakie przysługuje określonym podmiotom na podstawie art. 156 k.p.k. W wyroku WSA w Kielcach (II SAB/Ke 10/19) czytamy m.in.:

1. ,,WSA nie podziela stanowiska wyrażonego w odpowiedzi na skargę, że żądana przez skarżącego informacja nie mogła mu zostać udostępniona w trybie u.d.i.p., albowiem dostęp do tego dokumentu, znajdującego się w aktach podręcznych prokuratora, regulowany jest przepisami k.p.k., co wypełnia normę kolizyjną zawartą w art. 1 ust. 2 u.d.i.p.”
2. ,,w niniejszej sprawie wniosek o udostępnienie informacji publicznej – choć wymaga przy jego realizacji posłużenia się aktami sprawy postępowania przygotowawczego – nie ma tych akt za przedmiot, a z pewnością nie był przedmiotem wniosku dostęp do tych akt. Przedmiotem wniosku był odpis postanowienia prokuratora o umorzeniu postępowania przygotowawczego wydanego w konkretnej sprawie. Nie mogły w związku z tym mieć w niniejszej sprawie znaczenia poglądy prawne wyrażone w uchwale 7 sędziów NSA w Warszawie z dnia 9 grudnia 2013 r., I OPS 7/13, gdyż uchwała ta kwalifikuje jako nie mogące być przedmiotem wniosku o udostępnienie informacji publicznej, akta sprawy jako zbiór materiałów zakończonego postępowania przygotowawczego. Jak to bowiem wyjaśnił NSA, akta spraw, w tym akta postępowania przygotowawczego, są jako całość zbiorem różnorodnych materiałów usystematyzowanym przez organ, który nadał temu zbiorowi określony kształt i który się nim posługuje w prowadzonym postępowaniu. Akta więc są pewnym przedmiotem, którego dotyczą przepisy szczególne odnoszące się zarówno do jego tworzenia, rejestrowania, przechowywania, jak i udostępniania.
3. ,,Żądanie udostępnienia akt sprawy jako całości, także akt zakończonego postępowania przygotowawczego, nie jest więc wnioskiem o udostępnienie informacji publicznej, ale żądaniem udostępnienia określonego zbioru materiałów. Sam NSA zauważył jednak w końcowej części uzasadnienia tej uchwały, że “w piśmiennictwie wyrażono przekonanie, że udostępnieniu podlegają określonego rodzaju informacje, a nie akta czy znajdujące się w nich dokumenty (H. Knysiak-Molczyk: Granice prawa do informacji w postępowaniu administracyjnym i sądowoadministracyjnym, Warszawa 2013, s. 191)”.
4. ,,W postępowaniu karnym kwestie dostępu do akt postępowania sądowego reguluje art. 156 § 1 k.p.k., natomiast do akt postępowania karnego przygotowawczego – art. 156 § 5 k.p.k. Jeśli chodzi o przedsądową fazę postępowania karnego tj. postępowanie przygotowawcze, przepis art. 156 § 5 k.p.k. stanowi, iż o ile ustawa nie stanowi inaczej, w toku postępowania przygotowawczego stronom, obrońcom, pełnomocnikom i przedstawicielom ustawowym udostępnia się akta, umożliwia sporządzanie odpisów i kserokopii oraz wydaje odpisy uwierzytelnione tylko za zgodą prowadzącego postępowanie przygotowawcze. W końcowej części natomiast przepis ten stanowi, iż innym niż wymienione wcześniej osobom, w toku postępowania przygotowawczego mogą być w wyjątkowych wypadkach za zgodą prokuratora udostępnione akta postępowania przygotowawczego.”
5. ,,Odczytywany literalnie przepis art. 156 § 5 k.p.k. nie pozostawia wątpliwości co do tego, iż osobom innym niż strona postępowania karnego przygotowawczego, akta postępowania karnego mogą być udostępnione za zgodą prokuratora jedynie do wglądu (np. przejrzenia w sekretariacie). Przywołany zatem przez Prokuratora przepis, wskazany jako unormowanie szczególne, bo wyłączające przepisy ustawy o dostępie do informacji publicznej w zakresie dostępu do informacji wynikającej z akt postępowania karnego przygotowawczego, w rzeczywistości normuje jedynie jeden ze sposobów dostępu do informacji publicznej. Skoro bowiem dostęp do informacji publicznej obejmuje dostęp do samej treści informacji, która ma charakter niematerialny i nie musi być identyfikowana z żadnym fizycznym jej wytworem (dokumentem – vide E. Czarny -Drożdżejko “Funkcjonowanie prokuratury a dostęp do informacji publicznej”, Prokuratura i Prawo 2008/11 s. 83), to dostęp ten może być realizowany w różnych formach. Oprócz wglądu do akt (np. przejrzenie akt w sekretariacie, czytelni), o którym stanowi art. 156 § 5 zdanie 5 k.p.k., podmiot niebędący stroną postępowania przygotowawczego ma prawo żądać udostępnienia informacji publicznej również poprzez uzyskanie kserokopii czy odpisu dokumentu z akt, jak również informacji stanowiącej “wycinek” akt, “wyprowadzonej” z treści akt postępowania, informacji “na podstawie” akt sprawy, ale niezmaterializowanej fizycznie w jednym konkretnym dokumencie znajdującym się w aktach. Wykładnia gramatyczna przepisu art. 156 § 5 zdanie 5 k.p.k. uprawnia do wniosku, że nie reguluje on dostępu do informacji publicznej z akt postępowania przygotowawczego w podanych wyżej formach innych niż fizyczny wgląd do akt sprawy, co uzasadnia zastosowanie w tych nieuregulowanych przypadkach trybu u.d.i.p. (por. wyrok WSA w Białymstoku z 11 października 2018 r., II SAB/Bk 87/18).”
6. ,,Należy również zauważyć, że kodeks postępowania karnego nie przewiduje możliwości wniesienia przez osobę trzecią zażalenia na odmowę udostępnienia akt w postępowaniu przygotowawczym, bowiem dopuszczalność wniesienia zażalenia na odmowę udostępnienia akt została zastrzeżona wyłącznie dla stron postępowania (art. 159 k.p.k.). Zatem podmioty niebędące stronami, którym prokurator na podstawie art. 156 § 5 zdanie 5 k.p.k. odmówi udostępnienia informacji publicznej, nie mają możliwości poddania tej decyzji kontroli w trybie postępowania karnego, co rodzi obawę arbitralności”
7. ,,kodeks postępowania karnego reguluje wyłącznie kwestię fizycznego wglądu osób trzecich do akt postępowania karnego przygotowawczego, nie zawiera natomiast samodzielnej regulacji dostępu osób trzecich do jednostkowych, konkretnych treści mogących wynikać z akt postępowania karnego przygotowawczego, a będących informacjami publicznymi, a nadto art. 156 § 5 k.p.k. dotyczy postępowania przygotowawczego będącego w toku, a nie postępowania zakończonego. Oznacza to, że wyłączenie stosowania przepisów u.d.i.p. przewidziane w art. 1 ust. 2 u.d.i.p. nie ma w niniejszej sprawie zastosowania, skoro dotyczy ona udostępnienia odpisu postanowienia umarzającego postępowanie przygotowawcze już po jego prawomocnym zakończeniu, na wniosek osoby innej niż strona, obrońca, pełnomocnik i przedstawiciel ustawowy. Skoro ponadto wniosek skarżącej A. A. dotyczył informacji publicznej i został skierowany do właściwego organu, to odpowiedź na ten wniosek powinna być udzielona na zasadach i w trybie u.d.i.p., a mianowicie w przypadku uwzględnienia wniosku, udostępnienie informacji publicznej następuje w sposób i w formie zgodnej z wnioskiem, chyba że środki techniczne, którymi dysponuje podmiot obowiązany do udostępnienia, nie umożliwiają udostępnienia informacji w sposób i w formie określonych we wniosku (art. 14 ust. 1 u.d.i.p.). Jeżeli natomiast informacja publiczna nie może być udostępniona w sposób lub w formie określonych we wniosku, podmiot obowiązany do udostępnienia powiadamia pisemnie wnioskodawcę o przyczynach braku możliwości udostępnienia informacji zgodnie z wnioskiem i wskazuje, w jaki sposób lub w jakiej formie informacja może być udostępniona niezwłocznie”.